Maarten Hafkamp
Freelance journalist, schrijver en scenarioschrijver
DIGITALE FITHEID MAARTEN HAFKAMP
De derde editie van de Maand van de Digitale Fitheid begint op 1 maart, waarbij alles wederom draait om relatietherapie tussen mens en technologie. Hoe is het inmiddels binnen organisaties gesteld met de digitale kennis en vaardigheden? Mede-initiatiefnemer/organisator Martijn Aslander: ‘Als medewerkers digitaal fit zijn, ontstaat er mentale ruimte en slagkracht.’
Martijn Aslander
DE EERSTE PKM SUMMIT
WAAR STAAN WE NU OP HET GEBIED VAN DIGITALE FITHEID? SCHIET HET AL EEN BEETJE OP?
‘Het vraagstuk staat na twee edities bij honderdduizenden mensen op de radar. Vorig jaar deden zo’n 280 organisaties mee aan de Maand van de Digitale Fitheid, ofwel 300.000 mensen. De ambitie is om in vijf jaar tijd vier miljoen mensen te bereiken. Dat is een hoge lat, maar we komen echt een heel eind. We gaan ervan uit dat dit jaar weer meer mensen meedoen.’
DAARMEE IS HET PROBLEEM NATUURLIJK NIET WEG.
‘Nee, want velen lopen nog steeds aan tegen cultuur, onkunde, frustratie en besluiteloosheid bij beslissers. En die blijven miljoenen pompen in technologie die de mensen op de werkvloer vaak niet dient. Onze missie is altijd geweest om een handelingsperspectief te ontwikkelen voor individuele medewerkers die meer dan 4,5 uur per dag naar een beeldscherm kijken. Kunnen we het voor die mensen fijner, leuker, makkelijker en simpeler maken? Kunnen we ze helpen bij het terugclaimen van hun mentale ruimte en slagkracht? Het kan, maar het gaat niet vanzelf. Als het supersimpel was, was het gisteren opgelost. Je moet er meer voor doen.’
JE SCHETSTE EERDER AL VIJF PIJLERS ROND DIGITALE FITHEID: DIGITAAL BEWUSTZIJN, DIGITALE HYGIËNE, DIGITALE VAARDIGHEDEN, PERSOONLIJK KENNISMANAGEMENT EN PERSOONLIJKE GROEI MET BEHULP VAN TECHNOLOGIE. WELKE IS HET BELANGRIJKSTE?
‘Dat hoeft niet per se in die volgorde; een bestuurder moet wat verder kunnen kijken als het gaat om wat er op hem afkomt dan iemand die bij de receptie werkt. Dus de hele gedachte hierachter is dat digitaal een blijvende factor is en in toenemende mate aan betekenis wint in ons leven. Die kracht gaat niet meer weg, en daar moet je je toe verhouden. En je moet een modus vinden om daar kennis over te vergaren, ook als je er niet zo veel mee hebt. Anders word je namelijk morgen links en rechts ingehaald door fenomenen die je overmorgen niet meer kunt begrijpen. Laat staan toepassen. Als je nooit van een hashtag hebt gehoord, heb je op enig moment een probleem. We hebben een mooie missie, en die is echt belangrijk.’
HEEFT DEZE MAAND VAN DE DIGITALE FITHEID EEN THEMA?
‘We zien dat mensen massaal door hun hoeven zakken. Een van de dingen die we afgelopen jaar hebben bereikt met onze stichting, is dat de smartphone de klas is uitgebonjourd. Dat initiatief komt bij ons vandaan en we hebben er een belangrijk aandeel in gehad. We zien namelijk dat we niet op een verstandige manier met beeldschermen omgaan. Je kunt de hele dag op schermen kijken, lezen en kennis vergaren. Dat is wat anders dan op sociale media zitten scrollen – er bestaat zoiets als goede en slechte schermtijd. Grosso modo zijn we natuurlijk niet gemaakt om de hele dag op een scherm te kijken of achter een computer te zitten, maar het gebeurt wel veel. Miljoenen mensen hebben er last van en dat raakt aan bijna alle grote vraagstukken in elke organisatie. Dus een gebrek aan digitale fitheid kost je werkdruk, werkgeluk, burn-out, uitval. Daar zoomen we op in tijdens de Maand.’
HOE ZIET DE ‘MAAND’ ER VERDER UIT?
‘Neuropsycholoog Mark Tigchelaar, wiens boek Focus Aan/Uit meer dan honderdduizend keer is verkocht, doet de aftrap op het kick-off event. Psycholoog/onderzoeker Rijn Vogelaar komt vertellen over een groot onderzoek. Hij kan met harde cijfers aantonen dat als je aandacht geeft aan digitale fitheid in je organisatie, het vele malen beter gaat met je medewerkers. Daar bespaar je niet alleen veel geld mee, het is ook fijner voor je personeel.
Verder geven we een preview van de nieuwe film die we momenteel draaien over dit onderwerp: Ons werk is stuk. En we richten ons op de vierde pijler: persoonlijk kennismanagement. Rond dat thema hebben we dit jaar een eerste Europese community summit op 22 en 23 maart (zie kader).’
TECHNIEK EN TOOLS ONTWIKKELEN ZICH ONDERTUSSEN VOORT. HOE MOETEN ORGANISATIES DAARMEE OMGAAN?
‘In organisaties hebben mensen heus wel door dat ze iets moeten met de knopjes, maar de pest is dat de nadruk komt te liggen op digitale vaardigheden. Dat is in de praktijk niet meer dan een Outlook-cursus, terwijl documenten en e-mail fenomenen zijn waarvan we eigenlijk allang afscheid hadden moeten nemen. Elke organisatie is een informatieorganisatie, maar we leren mensen niet om met informatie om te gaan. Dat los je niet op door ze nog meer en duurdere tools te geven. Het gaat om de informatie en hoe je die informatie kunt hanteren. Digitale hygiëne en persoonlijk kennismanagement zijn net zo cruciaal als digitale vaardigheden, en die hangen samen.’
HELPEN AI EN CHATGPT ONS VERDER OF WERKEN ZE ONS JUIST TEGEN?
‘Het vervelende daarvan is dat we nog meer content kunnen maken waar mensen geen tijd voor hebben. Dus je gaat meer content maken en genereren en meer software ontwikkelen om dat samen te vatten. Mijn punt is: je hebt niks aan digitale vaardigheden als je niet over informatievaardigheden beschikt. Als je geen manier hebt om informatie snel op te slaan en terug te vinden voor jezelf, wat heb je dan aan het genereren van steeds meer nieuwe informatie? Het is alsof je een kleuter een Porsche geeft. Elke organisatie moet maar met een ding bezig zijn, en dat is een praktisch handelingsperspectief.’
JE PLEIT OOK VOOR KORTERE WERKDAGEN ...
‘We moeten eigenlijk niet meer dan 4,5 à 5 uur per dag werken en ook maar vier dagen in de week. Met een vol hoofd kun je eigenlijk niet zo goed nadenken. Dat kán, maar dan moet je wel digitaal fit zijn, anders word je overvoerd. Schermwerkers zijn 240 uur per jaar kwijt met dingen zoeken. Ze zijn veertig dagen per jaar aan het compenseren wat ze vergeten zijn, waardoor ze het wiel steeds opnieuw moeten uitvinden. Daarnaast kost gehannes met de computer tussen de 100 en 400 uur per jaar. Dus gemiddeld zijn ze tussen de 400 en 800 uur per jaar minimaal kwijt aan dingen die absoluut niet nodig zijn. Kenniswerk moet je niet in uren meten. Dat is onzin.’
HOE DIGITAAL FIT BEN JE ZELF EIGENLIJK?
‘Het leuke van digitale fitheid is: je kunt er niet een tien op scoren of een zwarte band in krijgen. Als je alleen maar sport om een beetje fit te blijven, heb je andere dingen nodig dan wanneer je sport om een marathon te kunnen lopen. Dus, hoe digitaal fit ben ik? Niet extreem fit, maar ik heb wel een gezonde verhouding tot mijn digitale werk. En mijn mindset is zo dat als ik iets wil en ik loop vast, ik om hulp kan vragen.’
DAT VINDEN MENSEN MISSCHIEN WEL HET LASTIGST?
‘Ja, er zijn twee elementen die hier veel invloed op hebben. Digischaamte, die vele malen groter is dan iedereen doorheeft, en het Dunning-Kruger-effect: mensen overschatten zwaar hoe goed ze ergens in zijn. Dat je handig bent met Excel en e-mail zegt niets over je digitale vaardigheden.’ <
‘Als je geen manier hebt om informatie terug te vinden, wat heb je dan aan het genereren van steeds meer nieuwe informatie?’
‘Elke organisatie is een informatieorganisatie, maar we leren mensen niet om met informatie om te gaan’
‘Een van de dingen die we met onze stichting hebben bereikt, is dat de smartphone de klas is uitgebonjourd’
IP | vakblad voor informatieprofessionals | 01 / 2024
Maarten Hafkamp
Freelance journalist, schrijver en scenarioschrijver
DIGITALE FITHEID MAARTEN HAFKAMP
De derde editie van de Maand van de Digitale Fitheid begint op 1 maart, waarbij alles wederom draait om relatietherapie tussen mens en technologie. Hoe is het inmiddels binnen organisaties gesteld met de digitale kennis en vaardigheden? Mede-initiatiefnemer/organisator Martijn Aslander: ‘Als medewerkers digitaal fit zijn, ontstaat er mentale ruimte en slagkracht.’
Martijn Aslander
IP | vakblad voor informatieprofessionals | 01 / 2024
DE EERSTE PKM SUMMIT
Tijdens de Maand van de Digitale Fitheid is er ook de eerste PKM Summit op 22 en 23 maart. Aslander: ‘We hebben dan veel vooraanstaande denkers op dit vlak uit de hele wereld. Het is een community-based event, dus het programma wordt ook gemaakt door de deelnemers. Ze zitten naast elkaar en wisselen kennis met elkaar uit. We zien namelijk dat dit soort kennis het beste gedijt in communities.’
WAAR STAAN WE NU OP HET GEBIED VAN DIGITALE FITHEID? SCHIET HET AL EEN BEETJE OP?
‘Het vraagstuk staat na twee edities bij honderdduizenden mensen op de radar. Vorig jaar deden zo’n 280 organisaties mee aan de Maand van de Digitale Fitheid, ofwel 300.000 mensen. De ambitie is om in vijf jaar tijd vier miljoen mensen te bereiken. Dat is een hoge lat, maar we komen echt een heel eind. We gaan ervan uit dat dit jaar weer meer mensen meedoen.’
DAARMEE IS HET PROBLEEM NATUURLIJK NIET WEG.
‘Nee, want velen lopen nog steeds aan tegen cultuur, onkunde, frustratie en besluiteloosheid bij beslissers. En die blijven miljoenen pompen in technologie die de mensen op de werkvloer vaak niet dient. Onze missie is altijd geweest om een handelingsperspectief te ontwikkelen voor individuele medewerkers die meer dan 4,5 uur per dag naar een beeldscherm kijken. Kunnen we het voor die mensen fijner, leuker, makkelijker en simpeler maken? Kunnen we ze helpen bij het terugclaimen van hun mentale ruimte en slagkracht? Het kan, maar het gaat niet vanzelf. Als het supersimpel was, was het gisteren opgelost. Je moet er meer voor doen.’
JE SCHETSTE EERDER AL VIJF PIJLERS ROND DIGITALE FITHEID: DIGITAAL BEWUSTZIJN, DIGITALE HYGIËNE, DIGITALE VAARDIGHEDEN, PERSOONLIJK KENNISMANAGEMENT EN PERSOONLIJKE GROEI MET BEHULP VAN TECHNOLOGIE. WELKE IS HET BELANGRIJKSTE?
‘Dat hoeft niet per se in die volgorde; een bestuurder moet wat verder kunnen kijken als het gaat om wat er op hem afkomt dan iemand die bij de receptie werkt. Dus de hele gedachte hierachter is dat digitaal een blijvende factor is en in toenemende mate aan betekenis wint in ons leven. Die kracht gaat niet meer weg, en daar moet je je toe verhouden. En je moet een modus vinden om daar kennis over te vergaren, ook als je er niet zo veel mee hebt. Anders word je namelijk morgen links en rechts ingehaald door fenomenen die je overmorgen niet meer kunt begrijpen. Laat staan toepassen. Als je nooit van een hashtag hebt gehoord, heb je op enig moment een probleem. We hebben een mooie missie, en die is echt belangrijk.’
HEEFT DEZE MAAND VAN DE DIGITALE FITHEID EEN THEMA?
‘We zien dat mensen massaal door hun hoeven zakken. Een van de dingen die we afgelopen jaar hebben bereikt met onze stichting, is dat de smartphone de klas is uitgebonjourd. Dat initiatief komt bij ons vandaan en we hebben er een belangrijk aandeel in gehad. We zien namelijk dat we niet op een verstandige manier met beeldschermen omgaan. Je kunt de hele dag op schermen kijken, lezen en kennis vergaren. Dat is wat anders dan op sociale media zitten scrollen – er bestaat zoiets als goede en slechte schermtijd. Grosso modo zijn we natuurlijk niet gemaakt om de hele dag op een scherm te kijken of achter een computer te zitten, maar het gebeurt wel veel. Miljoenen mensen hebben er last van en dat raakt aan bijna alle grote vraagstukken in elke organisatie. Dus een gebrek aan digitale fitheid kost je werkdruk, werkgeluk, burn-out, uitval. Daar zoomen we op in tijdens de Maand.’
HOE ZIET DE ‘MAAND’ ER VERDER UIT?
‘Neuropsycholoog Mark Tigchelaar, wiens boek Focus Aan/Uit meer dan honderdduizend keer is verkocht, doet de aftrap op het kick-off event. Psycholoog/onderzoeker Rijn Vogelaar komt vertellen over een groot onderzoek. Hij kan met harde cijfers aantonen dat als je aandacht geeft aan digitale fitheid in je organisatie, het vele malen beter gaat met je medewerkers. Daar bespaar je niet alleen veel geld mee, het is ook fijner voor je personeel.
Verder geven we een preview van de nieuwe film die we momenteel draaien over dit onderwerp: Ons werk is stuk. En we richten ons op de vierde pijler: persoonlijk kennismanagement. Rond dat thema hebben we dit jaar een eerste Europese community summit op 22 en 23 maart (zie kader).’
TECHNIEK EN TOOLS ONTWIKKELEN ZICH ONDERTUSSEN VOORT. HOE MOETEN ORGANISATIES DAARMEE OMGAAN?
‘In organisaties hebben mensen heus wel door dat ze iets moeten met de knopjes, maar de pest is dat de nadruk komt te liggen op digitale vaardigheden. Dat is in de praktijk niet meer dan een Outlook-cursus, terwijl documenten en e-mail fenomenen zijn waarvan we eigenlijk allang afscheid hadden moeten nemen. Elke organisatie is een informatieorganisatie, maar we leren mensen niet om met informatie om te gaan. Dat los je niet op door ze nog meer en duurdere tools te geven. Het gaat om de informatie en hoe je die informatie kunt hanteren. Digitale hygiëne en persoonlijk kennismanagement zijn net zo cruciaal als digitale vaardigheden, en die hangen samen.’
HELPEN AI EN CHATGPT ONS VERDER OF WERKEN ZE ONS JUIST TEGEN?
‘Het vervelende daarvan is dat we nog meer content kunnen maken waar mensen geen tijd voor hebben. Dus je gaat meer content maken en genereren en meer software ontwikkelen om dat samen te vatten. Mijn punt is: je hebt niks aan digitale vaardigheden als je niet over informatievaardigheden beschikt. Als je geen manier hebt om informatie snel op te slaan en terug te vinden voor jezelf, wat heb je dan aan het genereren van steeds meer nieuwe informatie? Het is alsof je een kleuter een Porsche geeft. Elke organisatie moet maar met een ding bezig zijn, en dat is een praktisch handelingsperspectief.’
JE PLEIT OOK VOOR KORTERE WERKDAGEN ...
‘We moeten eigenlijk niet meer dan 4,5 à 5 uur per dag werken en ook maar vier dagen in de week. Met een vol hoofd kun je eigenlijk niet zo goed nadenken. Dat kán, maar dan moet je wel digitaal fit zijn, anders word je overvoerd. Schermwerkers zijn 240 uur per jaar kwijt met dingen zoeken. Ze zijn veertig dagen per jaar aan het compenseren wat ze vergeten zijn, waardoor ze het wiel steeds opnieuw moeten uitvinden. Daarnaast kost gehannes met de computer tussen de 100 en 400 uur per jaar. Dus gemiddeld zijn ze tussen de 400 en 800 uur per jaar minimaal kwijt aan dingen die absoluut niet nodig zijn. Kenniswerk moet je niet in uren meten. Dat is onzin.’
HOE DIGITAAL FIT BEN JE ZELF EIGENLIJK?
‘Het leuke van digitale fitheid is: je kunt er niet een tien op scoren of een zwarte band in krijgen. Als je alleen maar sport om een beetje fit te blijven, heb je andere dingen nodig dan wanneer je sport om een marathon te kunnen lopen. Dus, hoe digitaal fit ben ik? Niet extreem fit, maar ik heb wel een gezonde verhouding tot mijn digitale werk. En mijn mindset is zo dat als ik iets wil en ik loop vast, ik om hulp kan vragen.’
DAT VINDEN MENSEN MISSCHIEN WEL HET LASTIGST?
‘Ja, er zijn twee elementen die hier veel invloed op hebben. Digischaamte, die vele malen groter is dan iedereen doorheeft, en het Dunning-Kruger-effect: mensen overschatten zwaar hoe goed ze ergens in zijn. Dat je handig bent met Excel en e-mail zegt niets over je digitale vaardigheden.’ <